Cách đây khoảng ba mươi năm, khi con gái tôi còn ở trường trung học muốn học sử dụng máy vi tính (micro-ordinateur, microcomputer), chúng tôi không có máy ở nhà, phải chạy kiếm khắp nơi để cho nó học. Ngày nay, con nó chưa vào tiểu học đã biết vận dụng con chuột để chơi trên máy. Ngành tin học tiến triển mau chóng đến nỗi vào đầu thế kỷ nầy, ít ai mà không có hay không biết sử dụng máy tính.Thế mà mấy ai biết nó đã được người nào sáng chế và ở đâu, nhất là có một người Việt dính líu đến sự nghiệp nầy, có người tin chính ông ta đã chế biến chiếc máy đầu tiên ! 

Sự tích bắt đầu từ bên Mỹ khi hãng Intel sản xuất năm 1970 một bộ vi xử lý microprocesseur, máy 8008. Hai năm sau, công ty Thực hiện Khảo cứu Điện tử R2E (Réalisations et Etudes Electroniques) ra đời ở vùng Paris (*), dựa lên đơn vị tí hon ấy để chế tạo máy vi tính. Người sáng lập và làm giám đốc công ty nầy là ông người Pháp gốc Việt Trương Trọng Thi tức André Truong nhờ sự giúp đỡ tài chánh của Yvon Plisson. Ông làm việc ngày đêm trong một hầm nhà với một nhóm các nhà điện tử học dưới sự điều khiển của François Gernelle. Chiếc máy đầu tiên mang tên Micral được đem bán năm 1973, giá 8500 francs, tương đương với 6500 euros. Người Mỹ chỉ biết đến máy vi tính năm 1975 và phải đợi qua năm 1981 mới thấy hãng IBM cho ra đời chiếc máy PC (Personnal Computer – Máy vi tính Cá nhân), một tên rất thông dụng ngày nay trong loại những máy này.

Trương Trọng Thi

Ông Trương Trọng Thi sinh năm 1936 ở Chợ Lớn trong một gia đình giàu có và trí thức. Ông thân Trương Trọng Thuần là người sinh viên Việt Nam đầu tiên tốt nghiệp trường Cao đẳng Thương mãi HEC.

Năm 1950, có quốc tịch Pháp, chàng trai theo gia đình qua định cư bên Pháp. Sau bậc trung học ở các trường Hoche (Versailles) và Michelet (Vanves), ông ghi tên học ở Trường Vô tuyến điện EFRE ở Paris, nay đổi tên thành Trường Vô tuyến điện và Tin học EFREI và dời về Villejuif, miền nam Paris. Hiện nay trên tường đại sảnh ở trường có treo một tấm bảng vinh danh người sinh viên cũ và phòng tiếp tân mang tên ông. Giỏi toán, ông lại là người thích môn điện tử. Tốt nghiệp kỹ sư, ông được nhận vào làm ở công ty Schlumberger, một hãng thăm dò địa vật lý dầu khí. Ở đây, thành tích lỗi lạc của ông là sử dụng máy thu bán dẫn transistor chế tạo chiếc máy carbotrimètre đầu tiên để xác định niên đại vật thể bằng cách đo hàm luợng phóng xạ đồng vị carbon 14. Rời công ty nầy, ông qua làm ở Intertechnique. Năm 1965, được gởi qua Hoa Kỳ, ông phát giác những mạch sáp nhập circuit intégré mà ông thấy ngay những ứng dụng vô cùng quan trọng. Ông bảo đã choáng váng trước một xúc động văn hóa. Thật người Mỹ đã chế tạo ra micropocesseur rồi thiết kế circuit intégré mà có mấy ai bên ấy nhìn xa ngay đến việc khai triển chúng ! Nhớ lại lúc trước biết bao người đã thấy quả táo rơi mà chỉ có Newton nghĩ đến sức vạn vật hấp dẫn. Nhân tài khác nhau ở chỗ đó. Suy ra, từ trước Newton đã từng nghiền ngẫm về sức hấp dẫn cũng như ông Thi từng nuôi trong đầu óc cách thức thu nhỏ công cụ. Những sáng tạo tìm thấy bên Mỹ khuyến khích ông trong ý tưởng thu gọn mọi máy móc điện tử theo khẩu hiệu Small is beautiful trước những chiếc máy kềng càng loại IBM hồi ấy.

Chính ông đã là cha đẻ khái niệm thu gọn downsizing nghĩa là thu nhỏ thể tích, kích thước, trọng lượng đồng thời giảm bớt giá cả nhưng vẫn luôn giữ cùng hiệu năng. Về lại Pháp, ông cộng tác với Paul Magneron và nhà tài chính Yvon Plisson để xây dựng xí nghiệp R2E. Không đồng ý về chiến lược, Paul Magneron sớm bỏ cuộc…

Đúng vào lúc đó, năm 1972, Viện Quốc gia Khảo cứu Nông nghiệp Pháp INRA đặt hàng một hệ thống tin học nhỏ dễ dàng vận chuyển và không quá đắt tiền. Công ty thực hiện thành công một máy nhỏ đúng theo ý muốn của viện mà chỉ giá có một nửa hệ thống cổ điển, khởi đầu một sự nghiệp đặc sắc nhất của thế kỷ : khai sinh kỷ nguyên vi tin học micro-informatique. Với một microprocesseur mạnh gấp đôi mà hãng Intel vừa mới sáng tạo, họ chỉ cần năm tháng là chế tạo ra được chiếc máy vi tính mang tên Micral N (Micral có nghĩa là nhỏ trong tiếng lóng Pháp), giá năm lần ít hơn chiếc cổ điển PDP 8 4K của hãng DEC, nghiệm thu và bàn giao cho INRA đầu năm 1973 (thay vì cuối năm 1972).

Có nên chăng hãnh diện khi biết Microsoft chỉ ra đời năm 1975 và Apple thành lập năm 1976 !

Lẽ tất nhiên chiếc máy đầu tiên khá giản dị, dần dần hoàn hảo thêm bàn chữ, màn ảnh,… theo nhịp độ sáng chế những thành phần mới. Ngay trong năm 1973, trên đà sản xuất, công ty cho xuất xưởng 500 máy Micral dùng trong các trạm thu nhập lệ phí ở xa lộ. Năm 1976 hãng bán 1000 máy, 5000 máy năm 1980 và năm 1981 một vạn máy sản xuất đều được bán hết, trở thành thông dụng trong mọi cơ quan hành chánh. Người ta kể chuyện hồi đó có những ngày khách hàng đứng chực sẵn trước cửa hãng để lấy máy lúc vừa mới lắp xong. Đằng khác, chương trình thu gọn đã được thực hiện ở Công ty Bảo hiểm Pháp SGGA và ở Quỹ Hưu trí thành phố Orléans IGIRS năm 1980. Thư viện Quốc gia Bắc Kinh cũng muốn áp dụng chương trình ấy. Trước đó, năm 1978, trong kế hoạch phát triển của tướng de Gaulle, hy vọng khai triển được rộng lớn phát minh của mình, hãng R2E chịu sáp nhập với hãng Bull thành một công ty lớn Bull-Micral. Nhưng từ nay, ông Thi cũng hết còn tự mình lèo lái tương lai.

Sau khi máy IBM-PC ra đời năm 1981 bên Mỹ, có tầm nhìn xa về chiến lược, không nên để đối thủ vượt trước quá xa, ông đã lập tức yêu cầu chi nhánh R2E bên ấy thực hiện một máy tương đương với máy IBM-PC, nhưng ban lãnh đạo Bull-Micral thiển cận lại thiếu mức quản lý, không chịu nghe theo, cản trở mọi tiến hành. Thất vọng, ông rời bỏ Bull-Micral, qua làm cố vấn cho hãng Normerel do Jean-René Tissot, một nhân viên cũ của R2E thành lập, sản xuất và bán máy những máy tương đương IBM-PC đầu tiên ở Pháp năm 1982 dưới tên OPLite. Rời phần cứng qua phần mềm, ông thiết lập song song cơ quan Ladernet, cho đăng ký văn bằng sáng chế CD-ROM tích trữ điện tử những văn kiện. Năm 1999, ông cộng tác với Gilles Michel xây dựng hãng Công nghệ PC Tiên tiến APCT, chuyên môn trong các chương trình bảo hiểm.

Trong rất lâu, ông được xem là cha đẻ của máy vi tính, nhất là trong báo chí Việt Nam. Công bằng mà nói, ông Thi không đạt đến thành tích về máy vi tính một mình. Trong công ty R2E, người cộng tác chính của ông là kỹ sư François Gernelle. 

…………………..

Theo Võ Hoàng Yến
(Nguồn: )